77 dagen van onderhandelingen tussen CDA en PvdA

Na lange en moeizame onderhandelingen lijdt de kabinetsformatie in het zicht van de haven schipbreuk. Een chronologisch overzicht van alle gebeurtenissen.

Kamerverkiezingen
22 januari
De verkiezingen voor de Tweede Kamer resulteren in een flinke winst voor de PvdA, die met 19 zetels stijgt naar 42. Het CDA blijft de grootste fractie. CDA en PvdA lijken de aangwezen partijen voor een nieuwe coalitie. Politiek Den Haag verwacht moeizame onderhandelingen, omdat een nieuwe krachtmeting tussen de partijen voor de deur staat, de verkiezingen voor Provinciale Staten op 11 maart. De uitslag daarvan is bepalend voor de samenstelling van de Eerste Kamer.

23 januari
De meeste adviezen van de fractieleiders aan de koningin gaan richting een CDA-PvdA-coalitie. Het CDA had tijdens de verkiezingscampagne een sterke voorkeur laten blijken voor samenwerking met de VVD.

Benoeming Donner
24 januari
Beatrix benoemt CDA-minister Donner tot informateur. CDA-premier Balkenende, die voor de verkiezingen zijn zinnen zette op samenwerking met de VVD, vindt dat die moet onderzoeken welke coalities er mogelijk zijn. Voor PvdA-leider Bos wijst de verkiezingsuitslag op een coalitie van CDA en PvdA.

27 januari
Balkenende wil toch als eerste met de PvdA om de tafel om te proberen een kabinet te vormen. Hij en Bos voeren voor het eerst een gesprek onder vier ogen om de irritaties uit de verkiezingscampagne weg te nemen.

28 januari
Balkenende en Bos spreken voor het eerst gezamenlijk met informateur Donner. Na afloop hebben ze het over ‘een goed gesprek’ en ‘een prettige sfeer’.

30 januari
Irak speelt voor het eerst een rol in de formatie. PvdA en CDA benadrukken dat de internationale verwikkelingen rond een aanval op Irak geen struikelblok mag worden voor de formatie van een nieuw kabinet.

31 januari
De eerste week van verkennende gesprekken is voorbij. ‘Er zijn natuurlijk meningsverschillen, maar geen onoverkomelijke punten’, zegt Balkenende. Bronnen binnen het CDA zeggen echter dat hij de tegenstellingen met de PvdA over het financiële beleid van het nieuwe kabinet niet op de spits wilde drijven. ‘Dan was het misschien nu al geklapt.’

Benoeming Leijnse
3 februari
Donner adviseert Beatrix twee informateurs aan te stellen, dat wordt naast hemzelf de PvdA’er Leijnse.

4 februari
De Tweede Kamer herkiest VVD’er Frans Weisglas als voorzitter. Het CDA reageert teleurgesteld. De partij had verwacht dat de PvdA hun kandidaat Verburg zouden steunen. ‘We kunnen wel vergeven, maar we vergeten niet’, aldus CDA’er Van der Knaap.

7 februari
Het CPB en De Nederlandsche Bank geven een toelichting op de financieel-economische vooruitzichten. Het financiële beleid is een van de grootste meningsverschillen tussen PvdA en CDA. Het CDA wil in 2007 op een begrotingsevenwicht uitkomen, de PvdA vindt een tekort van 0,5 tot 1 procent verdedigbaar. Later zegt Bos zich ‘niet per se keert’ tegen een begrotingsevenwicht, als de noodzakelijke bezuinigingen daarvoor niet ten koste gaan van sectoren als zorg en onderwijs.

17 februari
Bos roept de volgende week uit tot ‘week van de waarheid’. Hij is het ‘besnuffelen’ van PvdA en CDA beu. Naast het financieel-economisch beleid is Irak voorlopig een splijtzwam. In tegenstelling tot het CDA wijst de PvdA elke voorbereiding voor een oorlog tegen Irak af.

20 februari
Donner en Leijnse tonen zich positief over de gesprekken tussen CDA en PvdA. Volgens hen is ‘de duidelijke politieke wil’ aanwezig om een regeerakkoord te schrijven met een ‘slagvaardig beleid’.

3 maart
Het CDA wil afspraken over het toekomstige financiële beleid. Als het aan het CDA ligt moet er snel duidelijkheid komen over de vraag hoeveel er de komende vier jaar moet worden bezuinigd. Bos gaat niet in op die eis.

7 maart
Bos herhaalt dat zijn partij uit de formatie stapt als het CDA een oorlog met Irak zonder VN-mandaat steunt.

Statenverkiezingen
11 maart
CDA en PvdA halen een meerderheid bij de Statenverkiezingen. Dat betekent ook een meerderheid in de nieuwe Eerste Kamer.

17 maart
Het CDA steunt de VS in de aanval op Irak die zonder VN-toestemming op handen is, maar verklaart een militaire bijdrage ‘niet aan de orde’. Daarmee komt de partij tegemoet aan de PvdA. Het kabinet-Balkenende (CDA-VVD-LPF) schrijft de Kamer de oorlog wel politiek maar niet militair te steunen.

Eerste bijna-breuk
18 maart
Tijdens het Kamerdebat over de brief van het kabinet blijken grote meningsverschillen tussen CDA en PvdA over de oorlog en wordt gespeculeerd op het plotseling einde van de formatie.

19 maart
Het meningsverschil over een oorlog met Irak zorgt toch voor een crisis. CDA-bronnen gaan er zelfs vanuit dat de formatie strandt. Bos noemt een oorlog ‘op dit moment niet gerechtvaardigd’, Balkenende wel. Uiteindelijk neemt iedereen genoegen met de uitspraak van het kabinet dat Nederland de oorlog wel politiek, maar niet militair steunt.

20 maart
De oorlog tegen Irak is begonnen. De PvdA steunt deze nu toch hetgeen de kans op een formatie-akkoord vergroot.

31 maart
De onderhandelaars worden het eens over het financiële beleid. Het CPB bekijkt de afspraken en hun effect op de economie. In het pakket is sprake van ongeveer 20,5 miljard euro aan bezuinigingen en lastenverzwaringen.

Tweede bijna-breuk
7 april
Berekeningen van het CPB leiden tot grote problemen. Volgens het planbureau pakt het ombuigingspakket dat CDA en PvdA hebben opgesteld zeer nadelig uit voor de economische groei, de werkgelegenheid, de inflatie en de koopkracht. De PvdA gaat niet akkoord met een voorstel van de informateurs om uit de impasse te komen. Het CDA accepteert het voorstel wel. Bos laat doorschemeren er weinig geloof meer in te hebben. ‘Het wordt heel somber.’

8 april
Bos blijft bij zijn opvatting dat de effecten van de voorgenomen bezuinigingen van 20 miljard euro onaanvaardbaar zijn. De informateurs doen nog een poging om de partijen tot elkaar te brengen.

9 april
Bos en Balkenende praten onder vier ogen in de Haagse flat van Balkenende. Het laatste half uur schuiven Donner en Leijnse aan. Beide putten voldoende vertrouwen uit het gesprek om de bijna vastgelopen coalitiebesprekingen voort te zetten.

Definitieve bereuk
10 april
De formatie mag niet op een paar miljard mislukken, zegt Bos. ‘s Avonds loopt de spanning toch weer op. Donderdagavond rond 23.00 uur kwam CDA-leider Balkenende de pers melden dat de besprekingen mislukt waren. ,,De chemie was onvoldoende. Er was onvoldoende vertrouwen om de maatregelen te nemen die nodig waren. Dat is de trieste conclusie’‘, aldus Balkenende.

Bos verwoordde het enkele minuten later aanzienlijk emotioneler. ,,We hebben tweeënhalve maand voor niets zitten praten en zijn voor de gek gehouden. Dat is een enorme klap in ons gezicht en ik denk ook voor de informateurs. Ik voel me grotelijks bedonderd.’’

Bron: ANP